Yapay zekanın küresel ekonomi ve istihdamı kökten değiştirmesi bekleniyor

Gelişimi son yıllarda hızlanan ve insan hayatındaki yeri giderek artan yapay zekanın, küresel ekonomi ve iş gücü piyasasında, sanayi devrimine benzer bir dönüşüm yaratması bekleniyor.

23.01.2024- Uluslararası Para Fonu (IMF), 14 Ocak’ta yayımlanan “Yapay Zeka ve İşin Geleceği” başlıklı raporunda, yapay zekanın küresel istihdamın yüzde 40’ını etkileyeceği ve bu eğilimin ülkeler arasındaki gelir eşitsizliğini daha da kötüleştirebileceği uyarısında bulundu.

Söz konusu oranın, gelişmiş ekonomilerde yüzde 60’a çıkabileceğine işaret edilen raporda, yapay zekanın küresel ekonomiyi derinden değiştirmeye hazırlandığı ve bu durumun yeni bir sanayi devrimine benzetildiği aktarıldı.

Oxford Üniversitesinden akademisyenlerin hazırladığı ve 4 Ocak’ta yayımlanan “Yapay Zekada İlerlemeye İlişkin Uzman Araştırması 2023” başlıklı raporda, yapay zekanın 2116 yılına kadar insanların çalıştığı tüm meslekleri yapabilecek duruma geleceği öngörüsüne yer verildi.

ChatGPT’nin kullanıma sunulmasıyla üretici yapay zekanın (GenAI) dünya çapında yaygınlaşması hız kazanırken, Google’a ait Bard’la birlikte metin veya kod yazımı gibi alanlarda, profesyoneller, söz konusu araçları günlük işlerinde daha fazla kullanmaya başladı.

Etkilenmesi beklenen başlıca sektörler arasında bulunan finans sektöründe, yapay zeka piyasa analiz süreçlerini insanlara göre çok daha hızlı bir şekilde gerçekleştirebilirken, grafik tasarımcıları da yapay zeka tarafından üretilen sanatla doğrudan rekabete girdi.

Yapay zekanın küresel ekonomiye ve iş gücü piyasasına olası etkilerine ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtlayan uluslararası uzmanlar, yapay zekadan en çok ofis işlerinde çalışan insanların etkileneceği, insan teması gerektiren mesleklerin yanı sıra yüksek vasıflı kol işçilerinin ise en az etkilenecek grup olacağı görüşünde birleşiyor.

“Yapay zekadan en çok korunacak meslekler yüksek vasıflı kol işçileri”

Oxford Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Profesörü Philip Torr, orta vadede insanların içerik oluşturmaktan, yapay zeka içeriğinin küratörlüğüne veya takibine geçiş yapılacağını söyledi.

Söz konusu süreçten en çok ofis işlerinin etkileneceğine işaret eden Torr, “Bu değişime hazırlanmak için insanların yapay zeka konusunda becerilerini geliştirmeleri gerekecek. Bunun okul seviyesinden üniversiteye kadar yapılması gerekiyor ve hükümetin ücretsiz yeniden eğitim sağlaması gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Torr, yapay zeka değişiminden en az etkilenecek mesleklerin ise bakıcılık ve kuaförlük gibi insan temasını gerektiren işler olacağını söyledi.

Yapay zekanın küresel istihdama etkisine ilişkin uzun vade öngörülerini de paylaşan Torr, “Genel yapay zekaya gelirsek makineler bizden daha akıllı olacak, eğer robotları insan düzeyinde performansa göre geliştirirsek o zaman makineler insanların yaptığı tüm işleri yapabilecek. Elon Musk, zaten herkesi işsiz bırakacağıyla övünmeye başladı.” diye konuştu.

Torr, söz konusu gelişmelerin gerçekleşmesi halinde, yapay zekaya kimin sahip olduğunun tekrar düşünülmesi gerektiğini belirterek, “Bu noktada yapay zekanın kamuya ait olması ve herkesin mülkiyetinde olması gerekecek ve biz de insanların istemedikleri takdirde çalışmak zorunda kalmayacağı bir ütopyaya ulaşabiliriz. Ben buna yapay zeka ütopyası diyorum, ancak bu, yararlılığını yitirmiş olacağı için kapitalizmi de terk etmeyi gerektirecek.” değerlendirmesinde bulundu.

ING Uluslararası Başekonomisti James Knightley de yüksek vasıflı kol işçilerinin yapay zekadan en fazla korunacak meslek grubu olacağını söyledi.

Yapay zekanın, söz konusu meslekleri bile kısmen savunmasız hale getirebilecek optimizasyon stratejilerini kullanabileceğini ve geliştirebileceğini dile getiren Knightley, “Herkesin işlerinin bir şekilde değişeceğini kabul etmesi gerektiğini düşünüyorum ve bu gerçeği benimseyen ve bu gerçeği benimsemeye ve bunu nasıl etkili bir şekilde kullanacağını öğrenmeye istekli olanlar elbette en çok fayda sağlayacak veya en azından daha az etkilenecek.” değerlendirmesinde bulundu.

“Yapay zeka en fazla beyaz yaka işleri etkiliyor”

Surrey Üniversitesi İnsan Odaklı Yapay Zeka Enstitüsünden Dr. Andrew Rogoyski ise, ChatGPT’nin kullanıma sunulmasıyla üretken yapay zekanın erken potansiyelinin görüldüğünü belirterek, gazetecilik, senaristlik, yöneticilik, avukatlık, grafik tasarımcılığı ve sanatçılık gibi çok çeşitli mesleklerin şimdiden etkilendiğini söyledi.

Üretken yapay zekanın gelecekteki etkisini kimsenin tam anlamıyla bilmediğini anlatan Rogoyski, “Bazı kariyerler birkaç yıl içerisinde yok olacak. Artık ömür boyu çalışacağımız işler arayamayız, bunun yerine yeni beceriler öğrenmemiz ve teknolojiler iş dünyasını değiştirdikçe uyum sağlamamız gerekecek.” şeklinde konuştu.

Rogoyski, üretici yapay zekanın etkileyeceği mesleklere değinerek, beklentilerin aksine düşük vasıflıların yerine beyaz yaka mesleklerinin etkilendiğini vurguladı.

Söz konusu durumun şaşırtıcı olduğunu kaydeden Rogoyski, “Önce düşük vasıflı işlerin etkileneceğini, profesyonel beyaz yaka meslekleri ise güvenli görüyorduk. Ancak bunun tam tersi doğruymuş gibi görünüyor, fiziksel ve zanaatkarlık gerektiren işler en güvenli olduklarını kanıtlanıyor.” ifadelerini kullandı.

Rogoyski, yapay zekanın uzun süredir insanların hayatında olduğunu ve sağlık, ilaç, lojistik ve internet aramaları gibi alanlarda ilerlemeler sağlandığını anlatarak, yapay zekanın etkisinin hızla arttığını söyledi.

“Yapay zeka büyük ölçüde bir avuç ABD’li şirket tarafından yönlendiriliyor”

Andrew Rogoyski, üretici yapay zekanın daha çok ABD’de geliştirildiğini ifade ederek, “Yapay zekayı kullanırken belki de üretici yapay zekanın büyük ölçüde bir avuç büyük ABD şirketi tarafından yönlendirildiği gerçeğini düşünmeliyiz. Ne geliştirdiklerini veya teknolojiyi nasıl uyguladığını kontrol etmiyoruz. Bu, dijital ekosistemlerinin egemenliğini korumak isteyen birçok hükümet için endişe kaynağı olacaktır.” yorumunda bulundu.

Eğitimin de üretici yapay zeka tarafından değiştirileceğini anlatan Rogoyski, “Yapay zeka, insanların bilgilerini ve yeteneklerini geliştirmek için önemli bir araç haline geldikçe, neyi, neden öğrendiğimizin yanı sıra, öğrenme şeklimiz gibi eğitimi değiştirecek.” diye konuştu.

“Yapay zeka elinizden işinizi almayacak”

Northeastern Üniversitesi Deneyimsel Yapay Zeka Enstitüsü Genel Müdürü Usama Fayyad da, dünya dijitalleştikçe, yapay zeka ve algoritmaların çeşitli alanlarda rol alma olasılığının giderek arttığını ve kolaylaştığını söyledi.

Yapay zeka ile ilgili yaşanan gelişmeleri elektriğin keşfiyle kıyaslayan Fayyad, “Elektrik ilk ortaya çıktığında insanlar onun belirli kullanım alanlarını biliyorlardı ve belirli şekillerde kullanıldığını düşünüyorlardı. Ancak zamanla insanlar kimsenin kullanmadığı diğer yolları keşfettiler.” şeklinde konuştu.

Fayyad, benzer bir sürecin cep telefonlarında da yaşandığına işaret ederek, “İş dünyası arasındaki temaslar ve çok önemli görüşmeler hedeflenmişti. Ancak tahmin edin ne oldu? Söylentileri, sosyal medyayı ve daha önce kimsenin düşünmediği her türlü şeyi yaymak için harika araçlar haline geldiler. Dolayısıyla burada da benzer bir etki göreceğimizi düşünüyorum. İnsanlar teknolojiye ve yeteneklere alıştıkça, daha önce hayal bile edilemeyen yeni yollar bulunacak.” ifadelerini kullandı.

Teknolojideki gelişimin istihdamı nasıl etkileyebileceğine yönelik geçmişten bir örnek veren Fayyad, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Muhasebecilerin 60 yıl önce güzel bir el yazısı, kafadan hesap yapabilme gibi yeteneklere ihtiyaçları vardı. Günümüzde artık bunların hiçbir önemi yok. Bugünkü muhasebeci sayısı daha mı az daha mı fazla? Bugün insanların uygarlık tarihinde sahip olduğumuzdan daha fazla muhasebecimiz var. Yani otomasyon, fonksiyonun demokratikleştirilmesini sağladı ve onu birçok küçük işletme için daha uygun hale getirdi. Daha küçük birimler, daha küçük organizasyonlar; artık herkes muhasebeyi kullanabiliyor.”

Fayyad, insanların kendisine sıklıkla “Yapay zeka işimi elimden alacak mı?” sorusunu yönelttiklerini belirterek, “Cevabım hemen ‘kesinlikle hayır’ oluyor. Yapay zeka işinizi almayacak. Ancak yapay zekayı kullanan bir insan, siz onu kullanmıyorsanız işinizi elinizden alacaktır.” dedi.

“Yapay zeka monoton işleri üstleniyor”

Yapay zeka stüdyosu Fokina.AI’nın Üst Yöneticisi (CEO) Dariya Fokina ise IMF raporunda yer alan bulgulara değinerek, küresel istihdamın yüzde 40’ının etkilenmesinin, yapay zekanın tüm bu işlerde insanların yerini alacağı anlamına gelmediğine işaret etti.

Yapay zekanın meslekleri yok etmediğini ancak onları değiştirdiğini vurgulayan Fokina, “Çalışanlar rutin görevleri sinir ağlarına devrediyor ancak yaratıcılık ve kararların sorumluluğunu almak hala insanlara ait bir ayrıcalık. Yapay zeka, ağır monoton emeğin yerini alarak iş yerinde ve günlük yaşamda giderek daha fazla insanların yardımcısı haline geliyor.” diye konuştu.

Fokina, metin yazımı, evrak hazırlanması ve büyük veri analizi gibi bazı alanların yapay zekaya karşı hassas bir durumda olduğunu kaydederek, “Önümüzdeki 5-10 yıl içinde kuryelik, taksi şoförlüğü ve satış alanlarında kısmi işten çıkarmalar beklenebilir. Ancak teknoloji ve onun yasal düzenlemeleri, insan emeğinin kısmen ikame edilmesi için doğru seviyeye ulaşsa bile, bu onun tamamen reddedilmesi anlamına gelmemektedir.” açıklamasında bulundu.

Hiçbir mesleğin yapay zekaya karşı korunaklı olamayacağını vurgulayan Fokina, “Benzetme yaparak şu soruyu sorabiliriz: Hangi meslekler bilgisayardan veya internetten korunabilir? Yapay zeka her şeyden önce çalışanları daha önemli görevleri çözmek için rutin işlerden kurtaran bir araçtır.” ifadelerini kullandı.